Protagonistak 2019

Elvira Lindo

Hemeretzi urte besterik ez zituenean aktore, esatari eta gidoilari moduan hasi zen lanean Radio Nacionalen. Irrati-gidoi horietatik jaio zen hain zuzen ere haren pertsonaiarik ezagunena: Manolito Gafotas. Seix Barral argitaletxean argitaratu ditu obra gehienak. ‘Algo más inesperado que la muerte’ (Heriotza baino zerbait ezustekoagoa), ‘Lo que me queda por vivir’ (Bizitzeko geratzen zaidana) edo ‘Lugares que no quiero compartir con nadie’ (Beste inorekin partekatu nahi ez ditudan tokiak) nobelak; ‘Noches sin dormir’ egunkaria eta El País egunkarirako kronikak ‘Don de Gentes’ edo ‘Tinto de verano’ zutabeetarako. Haren azkeneko liburuak izenburu hau darama: ‘30 maneras de quitarse el sombrero’ (kapela kentzeko 30 modu). Haur eta Gazte Literaturaren Sari Nazionala, Biblioteca Breve Saria ‘Una palabra tuya’ (Zure hitz bat) obrarengatik eta 2015ko Nazioarteko Kazetaritza Saria irabazi ditu. Zinema-gidoi ugari idatzi ditu halaber, eta El País egunkariko ohiko kolaboratzailea da.

Fernando Marías

(Bilbo, 1958) nobelagilea, gidoilaria eta editorea da. Hogeita hamar liburu baino gehiago argitaratu ditu, eta milaka sari jaso ditu; horien artean daude: Nadal 2001 Saria ‘El niño de los coroneles’-ekin; Sevillako 2005 Ateneo Saria ‘El mundo se acaba todos los días’-ekin, Narrazioaren 2005 Dulce Chacón Saria ‘Invasor’-ekin, Haurren eta Gazte Literatura 2006 Saria ‘Cielo Abajo’-rekin, 2010 Udaberriko Saria ‘Todo el amor y casi toda la muerte’ eleberriarekin, eta 2015 Biblioteca Breve Saria ‘La isla del padre’-rekin. Fernando Marías Hijos de Mary Shelley proiektuaren egilea ere bada. Plataforma horretan literatura, musika, performance eta antzerti- bakarrizketak azaleratzen dira.

fernandomarias.com

Enrique Redel

Madrilen jaio zen 1971n. 2004an, Funambulista argitaletxea sortu zuen. 2007an, ordea, argitaletxea utzi eta haren emaztearekin, Pilar Adónekin, Impedimenta argitaletxea sortu zuen. Azken horrek Lan Editorial eta Kultural Onenari Sari Nazionala jaso zuen 2008an, Contexto taldeko gainontzeko argitaletxeekin batera. Haren katalogoan, zaharraren eta modernoaren arteko elkarrizketa planteatzen digu hainbat egileren eskutik, horien artean Mircea Cărtărescu, Kingsley Amis, Iris Murdoch, Siegfried Lenz, Dubravka Ugrešić, David Lodge, Eduardo Berti, Jon Bilbao eta Penelope Fitzgerald. Haren liburuak askotan izan dira sarituak Llibreter edo Zilarrezko Euskadi bezalako sariekin. Gaur egun Madrilen bizi da, eta han lan egiten du.

impedimenta.es

Sabina Urraca

Euskalduna jaiotzez baina Tenerifen hazitakoa. Hamabost urte daramatza Madrilen bizitzen. Hainbat ofizio izan ditu: aseguru-saltzaile, zerbitzari, gidoilari, erreportari, telebistako eta publizitateko sortzaile, hizlari eta marihuana-ebakitzaile. El País egunkarian, Vice, Tribus Ocultas, El Estado Mental eta Cinemanía bezalako aldizkarietan eta Cadena SERen ‘Hoy por hoy’ programan kazetari moduan kolaboratzen du. Fulgencio Pimentelek 2017an argitaratu zuen ‘Las niñas prodigio’ (Neskato prodijioak) nobelaren egilea ere bada, eta Lindo & Espinosak 2018an argitaratutako ‘La errabunda (Primer tratado ibérico de deambulología heterodoxa)’ antologian kolaboratu du. 

sabinaurraca.com

Carolina Ontivero

Kazetaritzan, Publizitate eta Harreman Publikoetan lizentziatua da EHUn. Ja! Bilbaoren antolakuntzaren parte da haren lehenengo edizioa egin zenetik, 2010an, oraindik ere La Risa de Bilbao izena zuenean. Batez ere programazioaz eta komunikazioaz arduratzen da,  eta zuzendari laguntzailea da. Ororen gainetik umorea baloratzen du, mahaitxoan gerrei eta kontzentrazio-esparruei buruzko liburuak besterik ez baditu ere.

Juan Bas

(Bilbo, 1959) komikien (El Víbora, Cimoc…) eta milaka telesaioen gidoilaria izan da (Farmacia de guardia, Turno de oficio…). Beste liburu batzuen artean ‘Páginas ocultas de la historia’ kontakizun-liburukiak argitaratu ditu, Fernando Maríasekin batera idatzitakoak, eta ‘La taberna de los 3 monos’. Eleberri hauek ere idatzi ditu: ‘El oro de los carlistas’, ‘Alacranes en su tinta’, ‘La cuenta atrás’, ‘Voracidad’ (Euskadi Literatura Saria), ‘Ostras para Dimitri’, ‘Pájaros quemados’ eta ‘El refugio de los canallas’. ‘Tratado sobre la resaca’ eta ‘La resaca del amor’ sailkaezinak eta ‘El número de tontos’ artikulu- bilduma. Haren obrak hizkuntza hauetara itzuli dira: frantsesa, alemana, italiera, errusiarra, bulgariarra, norvegiarra eta euskara. El Correo egunkariko iritzi-atalean zutabegilea da. 2010ean Bilboko Barrea Jaialdia egitea bururatu zitzaion, eta haren zuzendaria da.

www.juanbas.es

Marta Flich

Ekonomialaria, aktorea eta umorista da. Ekonomia ikasketak egin zituen eta hainbat urtez bankuan aritu  zen lanean “sormen pixka baten” bila interpretaziora salto egitea erabaki zuen arte. Aktore-lanak egin ditu hainbat antzerki-obratan, telebista-saiotan eta film luzeetan, baina bereziki ezaguna da gaur egungo ekonomia eta politika ikuspegi garratz eta umoristiko batekin tratatzen dituelako. Duela gutxi ‘Necroeconomía:El manual para entender la economía perversa’ (Nekroekonomia: asmo txarreko ekonomia ulertzeko gidaliburua) argitaratu du Grijalbon. Onda Ceron ‘Salsa Flich’ izeneko sekzioa dauka, eta ‘Ese programa del que usted me habla’, ‘Late Motiv’ edo Risto Mejidek aurkeztutako ‘Todo es mentira’ telebista-programetan kolaboratzen du. 

Maruja Torres

Oso gaztetan hasi zen kazetari-lanetan, Fotogramas argitalpenean eta Por Favor eta El Papus umore-aldizkarietan kolaboratzen. El País egunkarian erreferentziatzat hartu da hamarkadatan zehar. Kazetaritzako genero guztiak landu ditu, kronika soziala eta kritika zinematografikotik hasita gerra-erreportajeetaraino. Makina bat liburu idatzi ditu, horien artean ‘¡Oh, es él!’ (Ene, bera da!) eta ‘Ceguera de amor’ (Maitasun-itsumena) umorezko nobelak. 2000. urtean ‘Mientras vivimos’ (Bizi garen artean) nobelarekin Planeta Saria irabazi zuen eta harrezkeroztik gaur egungo nobelagile garrantzitsuenetako bat da.  2006an, Arte Ederretako Merituaren Urrezko Domina jaso zuen kultur alorrean egindako ekarpenagatik.

Ana Morgade

Aktore komikoa eta aurkezlea da eta umorezko telebista-programa anitzetan kolaboratu du. Andreu Buenafuenteren taldekide izan da; ‘Estas no son las noticias’ albistegi satirikoa eta ‘Las noticias de las 2’ aurkeztu ditu, Quequé eta Sílvia abril kideekin, hurrenez hurren, nahiz eta aurkezle gisa bereziki ‘El Club de la Comedia’-ren azkeneko denboraldian nabarmendu zen. Bestalde, ‘Tu cara me suena’ programaren laugarren edizioan publikoa harrituta utzi zuen. Orain, ‘El hormiguero’ programako kolaboratzailea da eta oraintsu iragarri du ez dela gehiago 2013tik kolaboratzen duen ‘Zapping’ programan agertuko. Cadena Ser-en ‘A vivir’ programaren komikoen sekzioan ere parte hartzen du eta ‘Bajo el mismo techo’ (Teilatu beraren pean) eta ‘Con el culo al aire’ (Ipurdia bistan) filmetan ikusi ahal izan dugu.

Andrei Kurkov

(Leningrado, 1961). Zazpi urte zituela hasi zen idazten, hiru hamsterretatik bi hil zitzaizkionean biziraun zuenari bakartasunari buruzko poema bat idaztea erabaki zuenean. Garai hartan oraindik ere Lenini buruzko testuak idazten zituen, jasotako hezkuntza sobietarraren eraginez. KGBren japoniar itzultzailea izan zen eta Odesako presondegian zaintzaile-lanetan zebilen haurrentzako lehenbiziko obrak idatzi zituenean. Hogei bat nobela, haurrentzako liburuak eta makina bat dokumental idatzi ditu. Haren obra hogeita hamar inguru hizkuntzetara itzuli da. Sobietar Batasunaren osteko garaien aditua da eta mundu osoko komunikabideetan Ukrainako errealitatearen berri ematen du. ‘Muerte con pingüino’ (Pinguinoarekin heriotza) nazioarteko best seller-a idatzi zuen. Umore beltza eta Sobietar Batasunaren osteko garaia nahasten dituen obra hau Blackie Books-ek berrargitaratu zuen 2018an. Gauza bera egin du argitaletxeak argitaratu berri duen bigarren liburuan: ‘El jardinero de Ochanov’  (Ochanov-eko lorezaina).

Iban Zaldua

(Donostia, 1966) Idazlea eta historiako irakaslea da Euskal Herriko Unibertsitatean. Haren lanen artean aipagarriak dira ‘Gezurrak, gezurrak, gezurrak’ (2000;  ‘Mentiras, mentiras, mentiras’, 2006), ‘La isla de los antropólogos y otros relatos ’(Antropologoen irla eta beste kontakizun batzuk) eta ‘Etorkizuna’ (Premio Euskadi de Literatura 2006; ’Porvenir’) kontakizun-liburuak. ‘Si Sabino viviría’ (Sabino biziko balitz) eta ‘Euskaldun guztion aberria’ (2008, La patria de todos los vascos, 2009) nobelak ere argitaratu ditu, eta entseguen artean aipagarria da ‘Ese idioma raro y poderoso. Once decisiones cruciales que un escritor vasco está obligado a tomar’ (Hizkuntza arraro eta aberats hori. Euskal idazle batek nahitaez hartu beharreko hamaika erabaki) (Entseguaren Euskadi Saria 2013). Haren azken liburuak ‘Sekula kontatu behar ez nizkizun gauzak’ (‘Como si todo hubiera pasado’, Galaxia Gutenberg, 2018) izena du. 

Manuel Vilas

Poeta eta narratzailea da. Haren poesia-liburuen artean aipagarriak dira ‘Resurrección’ (Pizkundea) (XV. Jaime Gil de Biedma Saria), ‘Calor’ (Beroa) (VI.  Fray Luis de León Saria), ‘Gran Vilas’ (XXXIII. Melillako Hiria Saria) eta ‘El hundimiento’ (Hondoratzea) (27ko Belaunaldiko XVII. Nazioarteko Poesia Saria). Eta Alfaguarak argitaratutako ‘España, Aire Nuestro’ (Espainia, gure airea) (Cálamo Saria); ‘Los inmortales’ (Hilezkorrak) eta ‘El luminoso regalo’ (Opari argitsua) nobelak idatzi ditu. ‘Zeta’ eta ‘Setecientos millones de rinocerontes’ (Zazpiehun milioi errinozero) kontakizun-liburuak eta ‘Lou Reed era español’ (Lou Reed espainiarra zen) kronika eta ‘América’ autobiografia idatzi ditu. ‘Ordesa’ (Alfaguara, 2018) da haren azken liburua, publikoa nahiz kritika konkistatu dituen lanik pertsonalena. Prentsan idatzi ohi du eta Cadena Ser-en ‘A vivir’ programan kolaboratzen du.

Iván Repila

(Bilbo, 1978) idazlea, editorea eta kudeatzaile kulturala da. Nobela hauek idatzi ditu: ‘Una comedia canalla’ (Komedia doilarra) (Libros del Silencio, 2012); hainbat hizkuntzetara itzuli den ‘El niño que robó el caballo de Atila’ (Atilaren zaldia lapurtu zuen umea) (Libros del Silencio, 2013; Seix Barral 2017); ‘Prólogo para una guerra’ (Gerra baten hitzaurrea) (Seix Barral, 2017) eta ‘El aliado’ (Aliatua) (Seix Barral, 2019). Baita El Correo egunkarian argitaratutako kontakizunak eta ‘El Quijote a través del espejo’ (Kixotea ispiluaren bitartez), ‘Historias de San Mamés’ (San Mameseko istorioak) eta ‘Ilustrofobia’ antologiak ere. Sormenezko idazketa eta irakurketa tailerretan literatura irakaslea da, zutabe bat idazten du Bilbao egunkarian eta poesian espezializatutako Masmédula Ediciones argitaletxearen fundatzailekidea da.

Antonio Muñoz Molina

Espainiako idazle garrantzitsuenetako bat da, eta 1995az geroztik Espainiako Errege Akademiako kidea. Haren obra zabalean aipagarriak dira Beatus Ille’, ‘El invierno en Lisboa’ (Lisboako negua), ‘Beltenebros’ (Itzaletako printzea), ‘El jinete polaco’ (Zaldun poloniarra), ‘Plenilunio’ (Ilargi betea), ‘Sefarad’ eta ‘La noche de los tiempos’ (Garai urrunetako gaua), Seix Barral argitaletxean argitaratuak. Prentsan ohiko kolaboratzailea da eta ‘El Robinson urbano’ (Robinson hiritarra) edo ‘La vida por delante’ (Aurrerako bizitza) bezalako liburukietan artikuluak bildu ditu.  Hainbat sari jaso ditu, horien artean Letren Asturiasko Printzea Saria, Literaturaren Sari Nazionala (bitan), Kritikaren Saria, Planeta Saria, Liber Press saria, Europako Literaturaren Jean Monnet Saria, Prix Méditerranée Étranger, Jerusalem saria eta irakurleek emandako Qué Leer Saria. Madril eta Lisboa artean bizi da eta Elvira Lindo idazlearekin ezkonduta dago.

antoniomuñozmolina.es

David Trueba

Kazetaritza ikasi zuen eta sekula ez du ogibidea utzi. Besteak beste, ‘El peor programa de la semana’ telebista-saioa eta ‘¿Qué fue de Jorge Sanz?’ seriea zuzendu ditu. Haren karrera zinematografikoan, beste zuzendari batzuentzat gidoiak prestatu zituen, ‘Los peores años de nuestra vida’ (Gure bizitzako urterik txarrenak) edo ‘La niña de tus ojos’ (Zure bihotzeko azukre koxkorra) kasu. 1996an estreinaldi arrakastatsua izan zuen ‘La buena vida’ (Bizitza ona) filmarekin eta sei Goya Sari irabazi zituen (Film Onenari Saria barne) ‘Vivir es fácil con los ojos cerrados’ (Erraza da begiak itxita bizitzea) obrarengatik.  Anagrama argitaletxeari lotuta egon da nobelagile-ibilbide osoan. Haren nobela garrantzitsuenetako bat da ’Saber perder’ (Galtzen jakitea) (Kritikaren Saria, urteko libururik onena El Mundoren El Cultural sekzioaren arabera eta Frantziako Médicis Sariaren finalista). ‘Blitz’ eta ‘Tierra de campos’ dira haren azken nobelak.

davidtrueba.com

Dani de Pablos

Fotógrafo del festival desde la primera edición. En 2003 formó el estudio FOTOGRAFIA2 con el fotógrafo David Herranz.